Ten podcast to wyśmienity koktajl złożony z wiedzy Doroty Jakubowskiej, empatii, Enneagramu i 9xJa.  Zapraszamy do zanurzenia się w świat jedynek, czwórek, siódemek, dziewiątek… i tego, co te liczby znaczą dla indywidualnego sposobu przeżywania empatii.

Transkrypcja podcastu

To jest podcast grupy TROP. Mówi Dorota Szczepan-Jakubowska, jestem trenerem, coachem, nauczycielem metody 9 x Ja i współwłaścicielem Grupy TROP. Zapraszam Was na podcast Różne Odcienie Empatii, inspirowany podejściem Enneagramu, który w wydaniu TROPu nazywa się 9 x Ja.  

Od bardzo wielu lat zajmuję się wsparciem osób udzielających wsparcia innym. Mam takie wrażenie, że osoby te zmagają się z ogromnymi oczekiwaniami społecznymi dotyczącymi tego jacy mają być. Mają być: wrażliwi, zawsze gotowi do udzielania pomocy, mają świetnie sobie radzić w swoim własnym życiu, mają mieć ułożone życie osobiste, mają sobie dobrze radzić ze stresem. Niejednokrotnie słyszą „ty się denerwujesz? Ty jesteś coachem i się denerwujesz? Ty się czegoś wystraszyłaś? Ty się w ogóle kogoś boisz?”. Ja sama słyszałam wielokrotnie takie opinie i muszę powiedzieć, że wprawiały mnie w pewną konfuzję, ponieważ myślę, że osoba która udziela wsparcia innym, musi też wielu trudności doświadczać na swojej skórze, żeby nie popaść w jakiś rodzaj nieczułości. I to prowadzi mnie do takiej refleksji – empatia, współczucie, działanie na rzecz innych, wspieranie ich ma bardzo wiele odcieni. Czasami jest związane z ogromnym wysiłkiem, a czasami pomagamy poprzez to po prostu jacy jesteśmy. Otóż ideały rzadko są dobrymi pomocnikami. A dzisiaj chciałabym opowiedzieć, opierając się na typologii 9 x Ja, o dziewięciu odcieniach empatii. 

W tej typologii jest dziewięć profili. Każdy z nich ma swoje mocne strony i ma swoje trudności, które przejawiają się w bardzo różnych sferach życia. Podejście 9 x Ja jest swoistą kompilacją podejścia Enneagramu i Metody TROP. Enneagram brzmi dość tajemniczo, ale jest to podejście bardzo dobrze przebadane. Między innymi zajmował się tym Uniwersytet Stanford i wykazał bardzo silne zbieżności pomiędzy Enneagramem i wnioskami, które można na jego podstawie wyciągnąć oraz innymi typologiami, na przykład MBTI. Ale Enneagram ma coś więcej – on pokazuje w jaki sposób ludzie mogą, będąc tacy jacy są, służyć innym. To jest taka wielka nauka akceptacji. I ona dotyczy również empatii. Opowiem Wam teraz o dziewięciu profilach i o tym, jakie odcienie empatii, jakie trudności związane z budowaniem empatycznych relacji mogą się pojawić, a być może odnajdziecie w tych opisach siebie, swoich bliskich i pomoże wam to zrozumieć, że zachowania, które wydają się wam trudne albo wręcz nieżyczliwe, mogą być wyrazem empatii i nawet jeśli sprawiają trudności, to dość łatwo je przekształcić w coś, co buduje tę relację.  

A więc pierwszy typ to jest osoba która stale w życiu dąży do doskonałości. I taka właśnie jest jej empatia. Ona widzi w ludziach to, że boją się popełnić błąd i z tym rezonuje. Co robi z tym uczuciem? Jeśli to jest dojrzała empatia, to ta osoba potrafi wesprzeć kogoś wtedy kiedy czuję, że jej partner zaczyna mieć trudności. No mówiąc kolokwialnie wchodzi w maliny, czyli skutecznie pomaga uniknąć błędów. Jeżeli jest to osoba o niedojrzałej empatii albo ta relacja jest trudna, to wtedy bywa dosyć krytyczna. To zachowanie trudno określić jako empatyczne, kiedy jest się podmiotem takich oddziaływań, ale myślę, że to bardzo pomaga, kiedy zrozumiemy, że w tle jest troska o nas. A więc na poziomie komunikacyjnym starajmy się wtedy przerobić te krytyczne komunikaty na wyraz troski, co w sumie będzie prawdziwe, ale przede wszystkim starajmy się zobaczyć te dobre intencje.  

Drugi typ, Dwójka, to jest osoba, która jest taką archetypalną postacią empatyczną. To jest osoba która się troszczy o wszystkich, która niejako automatycznie wyczuwa cudze trudności, cudze napięcia i stara się w jakiś sposób zareagować pozytywnie. Ale jest pewien kłopot. Ta osoba często zapomina przy tym o sobie. I ta równowaga, taka naturalna pomiędzy wzajemną troską, że dbam o siebie, dbam o innych, pozwalam dbać o siebie jest zakłócona. Czyli jej empatia może okazać się obciążająca. Jeżeli zorientujemy się, że mamy do czynienia z taką osobą, to poza wdzięcznością którą ona w naturalny sposób budzi, postarajmy się znaleźć sposób, żeby równą uwagę poświęcić jej i znaleźć sposób, żeby ona była w stanie też przyjąć twoje wsparcie. Wtedy oboje odetchniecie.  

Trzeci typ to jest typ osoby która jest bardzo nastawiona na realizację celów, na sukces i jest to osoba, która naprawdę umie to robić. To znaczy, że jej empatia jest związana z tym, że ona wyczuwa gdzie w różnych osobach są takie uczucia do których ona się może odwołać, żeby nawiązać z nią taką konstruktywną, służącą różnym celom relację. Czyli to jest osoba niezmiernie sprawna interpersonalnie. Z drugiej jednak strony ma w sobie pewną ciemną stronę. Tą ciemną stroną jest fakt, że jest to bardzo wrażliwa osoba, jednocześnie mało czuła na siebie, na swoje potrzeby i na swoje emocje, nie ze sfery osiągania sukcesów, a ze sfery relacyjnej. To jest taka osoba, w której się trudno zakochać. W związku z tym bardzo chętnie korzystamy ze skuteczności Trójki, ale to co jest potrzebne w tej relacji dla równowagi, to bycie, a nie działanie. Dobra, empatyczna relacja z Trójką to jest relacja, w której jest dużo elementów współbycia, radości, cieszenia się, prostoty, wtedy trójka również łapie kontakt ze sobą.  

Czwarty typ to jest osoba która najbardziej, najusilniej ze wszystkich typów poszukuje prawdy o sobie. To jest osoba głęboka, na ogół o dużych talentach artystycznych, dosyć intrygująca, żeby nie powiedzieć fascynująca i dosyć dobrze znająca siebie. Jej empatia ma bardzo duży element przeniesienia, czyli takich działań psychologicznych, w których my przypisujemy swoje własne odczucia innym ludziom. Inaczej mówiąc, Czwórka widzi w ludziach bardzo trafnie, ale głównie te elementy, które sama poznała z własnego doświadczenia. I w pewnym sensie ludzie, którzy są kompletnie odmienni, są dla niej taki trochę terra incognito. Natomiast Czwórka jest szalenie otwarta na głębokie rozmowy. Więc rozwijanie empatii i korzystanie z jej życiowej mądrości i głębi polega na tym, żeby poświęcić czas na głębokie rozmowy o sobie i o innych ludziach. Wtedy obie strony bardzo korzystają, jednocześnie uczą się siebie nawzajem.  

Piątka. To jest typ osoby, która jest szalenie nastawiona na rozumienie świata, na widzenie systemów, na szukanie porządków, a więc jej empatia przejawia się w tym, że ona widzi w ludziach pewne prawidłowości. Na przykład, kiedy dzieje się coś trudnego między Piątką a kimś, to ona mówi „to właśnie ten typ tak ma” albo „ludzie tak robią”. Ten typ empatii nazywa się decentracja. To jest taka poznawcza reprezentacja innych ludzi. Natomiast dosyć trudno jest poruszyć serce Piątki, nie dlatego, że jest nieczuła, tylko dlatego, że jest dość nieufna. To jest osoba, która miała dużo nienajlepszych doświadczeń z bliskimi. W związku z tym Piątka potrzebuje czasu, potrzebuje stopniowo nabierać zaufania, potrzebuję otwierać swoje serce i swoją uwagę na drugą osobę. Nie należy jej poganiać, ale nie należy również interpretować jej zachowania jako nieczułość. Zinterpretujmy jej ostrożność jako racjonalne, spokojne budowanie kontaktów. Natomiast to, co Piątka, która już ma do nas zaufanie może wnieść, to jest głębokie zrozumienie ludzkich zachowań i naprawdę możemy się od Piątki bardzo dużo nauczyć. To jest po prostu dobry doradca.  

Szóstka to jest osoba, która jest szalenie wrażliwa na sprawiedliwość. Można powiedzieć, że jej empatia kieruje się na ogół do ludzi którzy są w gorszej sytuacji. Jest taka anegdota, że ludzie dzielą się na tych, którzy obserwując walkę psów na ulicy na przykład, kibicują temu psu na górze i na tych, którzy kibicują temu psu na dole. No to szóstka zdecydowanie kibicuje psom na dole. Szóstka to jest osoba, która bardzo łatwo przekłada swoją empatię na normy moralne, jest moralna, jest sprawiedliwa i bardzo dba o wspólnotę. Jej empatia przejawia się w odpowiedzi na pytanie „co możemy zrobić, żeby nasza wspólnota/nasz zespół/nasza rodzina wspólnie razem miała się jak najlepiej”. Ciemną stroną celem partii Szóstki jest to, że bywa bardzo krytyczna, oceniająca i bardzo ostro reaguje na łamanie czegoś, co uważa za niemoralne lub nie służące tej wspólnocie.  

Siódemka to jest typ osoby niezmiernie twórczej, która po prostu z natury jest bardzo życzliwa ludziom. Siódemka w ogóle poszukuje radości w życiu i zazwyczaj, patrząc na różne osoby, dużo lepiej niż one same widzi ich mocne strony. Inaczej mówiąc, można powiedzieć, że siódemka widzi w różnych ludziach szansę. Na dzień dobry, w przeciwieństwie na przykład do Piątki, jest niezmiernie otwarta. Jej empatia polega na tym, że ona rezonuje z taką radosną stroną życia innych ludzi. Wielu osobom to jest bardzo potrzebne. Bardzo potrzebne, żeby ktoś zobaczył w nas mocne strony, ktoś rezonował z naszą radością i przez to ją wzmacniał, żeby nas zachęcał do kreatywności – można powiedzieć, że Siódemka wierzy w ludzi. Co jest jej ciemną stroną? To że znika. Czasami Siódemka wchodzi z nami w bardzo fajną relację, zaczynamy coś robić, a potem ona znika. Dlaczego? Bo czasami boi się tej bliskości, która zaczyna się rodzić.  

Ósemka to jest typ osoby przywódczej, która działa empatycznie na rzecz innych w taki sposób, że stara się budować jakiś kawałek świata jako ogólnie lepszy dla ludzi. To jest taki lider, który mówi „ja jestem dobry przez to, że dbam o to, aby bardzo wiele różnych osób mogło w tej społeczności żyć szczęśliwie”. Ale sama ósemka często boi się swojej nieczułości, bo jak wiemy z historii i własnego życia takimi zapędami do budowania szczęśliwego świata czasami piekło jest wybrukowane i po prostu Ósemka potrafi zgubić pojedynczych ludzi z oczu. Albo uważa że koszty, które oni ponoszą na skutek jej działania są usprawiedliwione ogólnie słusznym celem. I to jest jej ciemna strona, której Ósemka jest świadoma. W jaki sposób można jej pomóc? Myślę, że można jej pomóc, okazując jej czułość. Dla wielu osób to jest bardzo zaskakujące, bo Ósemki nie sprawiają wrażenia osób, które potrzebują czułości. A jednak tylko szczera, delikatna czułość rozpuszcza tą fasadę jedynie słusznych działań czy reprezentanta jedynie słusznych działań i pozwala dotrzeć do jej serca. I wtedy Ósemka pokazuje swoją wrażliwość oraz siłę jednocześnie i potrafi być niezmiernie konstruktywna. 

Dziewiątka to jest osoba, która nie znosi konfliktów i dla której wielką wartością jest harmonia. Jej empatia przejawia się w tym, że kiedy ludzie są ze sobą w konflikcie, kiedy pojawiają się trudne sytuacje, to ona potrafi włożyć sporo energii, żeby im pomóc się dogadać, żeby im pomóc odnaleźć jakiś konsensus. Jest też w tym bardzo wrażliwa, bardzo uważna i ludzie są jej bardzo wdzięczni. Przy Dziewiątkach różni ludzie czują się jakby znaleźli się w oku cyklonu, gdzie panuje cisza i starają się o kontakt z taką osobą. Co jest ciemną stroną? Ciemną stroną jest właśnie to, że empatia często mówi nam o odczuciach, które nie są przyjemne i nie są harmonijne. A Dziewiątka nie chce tego słyszeć. W związku z tym odcina się i zamyka się w swoim świecie, kiedy to co się dzieje, kiedy to co odbiera od innych ludzi jest zbyt chaotyczne, zbyt ostre, zbyt konfliktowe. I wtedy sprawia wrażenie osoby nieczułej, obojętnej, podczas kiedy w rzeczywistości jest kompletnie odwrotnie. W jaki sposób można skorzystać z tego potencjału Dziewiątki? Myślę, że warto jest z nią rozmawiać o zaistniałych problemach, ale warto uważać, żeby jej nie zalewać swoimi emocjami. To jest moment, w którym Dziewiątka zaczyna się zamykać. A więc rozmawiajmy, zachowując dystans. Zauważcie, że wtedy sami uczymy się tego dystansu.  

To jest dziewięć typów. Bardzo skrótowo opowiedziałam Wam o dziewięciu przejawach empatii. To, co jest szalenie ciekawe w tym podejściu, to taka teza, że każdy człowiek jest dla kogoś nauczycielem. Nie przez to, że stara się go czegoś nauczyć, tylko po prostu przez to, że jest taki, jaki jest i wyzwala w kimś określony potencjał. Na przykład, wrażliwa i naturalnie empatyczna Trójka wyzwala potencjał współczucia w Ósemce. Poprzez to, jaka jest. Więc nawet jeżeli masz do siebie pretensję, że zachowałeś się nieempatycznie, że nie byłeś wystarczająco współczujące, że nie byłeś wystarczająco dobry, a każdy ma do siebie takie pretensje od czasu do czasu, to pamiętaj, że są ludzie, którzy korzystają z ciebie właśnie takim, jakim jesteś. Korzystają w naturalny sposób i dzięki Tobie rozwijają swój empatyczny potencjał. To był podcast Grupy TROP, mówiła Dorota Szczepan-Jakubowska. Zapraszam na inne podcasty z tego cyklu.